Posthümanizm bağlamında Türk Edebiyatı'nda bilimkurgu romanı

Abstract

Kadim bir ilişki olarak görülebilecek insan ile teknoloji arasındaki münasebet, insanoğlunun yaşantısını kolaylaştırma ve konfor sürecinin en başat yönlerinden birini oluşturmaktadır. İnsanın kendi türünün devamını sağlaması ve arzu ettiği yaşam biçimini oluşturması için sıklıkla teknolojiye başvurduğu görülmektedir. Sanayi Devrimi ile farklı bir boyut kazanan insan-teknoloji ilişkisi özellikle XXI. yüzyılda yaşanan teknolojik atılımlarla beraber, geleceği tahmin edilemeyen bir yönde gelişme kaydetmektedir. İnsanın kendini merkeze konumlandırdığı ve kendi ideal insanı dışında her şeyi ötekileştirdiği bir düzen, XXI. yüzyılın en çok tartışılan meselelerinden biri hâlini almaktadır. Özellikle teknoloji vasıtasıyla artan ötekileştirme ve merkezdeki insan kavramının çok fazla güçlenmesi, peşi sıra birçok sorunu da gündeme getirmiştir. İlk kez 1977 yılında Ihab Hassan tarafından kullanılan posthümanizm, bu sorunları gündemine alarak hümanizmin çağdaş hâli olan Batı liberal hümanizmini eleştirmektedir. İnsanın merkezdeki konumunu sorunsallaştıran ve bu konumu terk etmesi gerektiğini savunan bu kuram, birçok farklı disiplinden ve yaklaşımdan beslenmektedir. Bu yönüyle bir çatı felsefe olarak değerlendirilebilecek posthümanizm; postfeminizmden, postkolonyalizmden, eko-eleştiriden, biyopolitika ve biyoiktidar yaklaşımlarından hareketle yeni bir insan kavramına tüm dünyanın ihtiyaç duyduğunu vurgulamaktadır. Posthümanizmin teknoloji ile olan ilişkisi, son dönem dünya edebiyatında olduğu gibi Türk edebiyatı sahasında da özellikle bilimkurgu türü eserlerde kendine yer bulmuştur. Gelişen teknoloji ile zenginleşen ve eser sayısı bakımından artış gösteren bilimkurgu türü, araştırmacılar için posthümanizmin savlarının işlenebileceği önemli bir alana dönüşmüştür. Türk edebiyatında daha önce posthümanizm kuramına dair bir çalışma yapılmamış olması, bu incelemenin temel motivasyonları arasında yer alır. Çalışma toplamda üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde posthümanizm kuramı, tarihi süreç içerisinde açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde bilimkurgu türü ele alınmış ve tarihi gelişiminin yanı sıra türe ait özelliklerden ve alt türlerinden bahsedilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Türk edebiyatında son dönemde kaleme alınmış bilimkurgu eserler irdelenerek posthümanizmin izi sürülmüştür.