Ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri

Abstract

Teknolojide yaşanan gelişmeler, özellikle internetin yaygınlaşmasıyla dünyada sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda pek çok değişiklik olmuştur. Son yıllarda bu gelişmelerin vatandaşlık çalışmalarına yansımaları dikkat çekmektedir. Sanal dünyada pek çok sorumluluğumuz bulunmaktadır. Literatürde dijital vatandaşlık olarak adlandırılan bu yeni vatandaşlık kavramı hızlı bir şekilde hayatımızda yer almaya başlamıştır. E-devlet olarak tanımaya başladığımız dijital vatandaşlık kavramını çocuklarımıza okullarda eğitimini vermekte gecikmemeliyiz. Dijital vatandaşlığı yasal, etik, güvenlik ve sorumlu bir şekilde internet kullanımını sağlayan davranışları çevrimiçi ortamda savunmak ve uygulamak olarak tanımlanabilmektedir. Gün geçtikçe bireylerin internet ve teknolojik iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla, çevrimiçi toplumun etkin birer üyesi olarak dijital vatandaşlara dönüştüğü görülmektedir. Ancak bu durum pek çok sorunu beraberinde getirmektedir. Bireylerin yaşayabilecekleri bu tür sorunlarla başa çıkabilmeleri ve etkili dijital vatandaşlar olabilmelerinin yolu, onların okullarda ilkokul kademesinden başlayarak eğitilmeleriyle gerçekleştirilebilir. İlkokul bünyesinde çeşitli derslerde dijital vatandaşlık eğitimini örnek durum gösterilerek etkili bir biçimde gerçekleştirilebilir. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeylerini tespit etmek ve dijital vatandaşlığın etkisini ve öğrenme-öğretme sürecine yansımalarını incelemektir. Araştırmada karma model tercih edilmiştir. Araştırma, 2014–2015 öğretim yılının bahar döneminde Kastamonu ili Merkez ilçesindeki yedi ortaokulda belirlenen 6. , 7. ve 8.sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Ortaokul öğrencilerinin Dijital Vatandaşlık düzeylerini belirlemek için araştırmacı tarafından geliştirilen “Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Vatandaşlık Düzeyleri” isimli veri toplama aracı kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunu oluşturan görüşmeler ise 6,7 ve 8. sınıfta öğrenim gören 12 öğrenci ile yapılmıştır.

Araştırmayla ilgili nicel verilerin istatistiksel çözümlemelerinde SPSS 21 programından yararlanılmıştır. Dijital vatandaşlık düzeyleriyle ilgili olan verilerin analizinde Tek yönlü varyans analizi (ANOVA), t testi, yüzde frekans analizleri kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verilerinin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak ortaya çıkan sonuçlar şöyle sıralanabilir: Araştırma sonucunda öğrencilerin teknolojik iletişim araçlarını yaygın olarak kullandıkları ancak öğrencilerin haklarını ve sorumluluklarını yeterince bilmedikleri ortaya çıkmıştır. Öğrenciler çevrimiçi durumdayken başlarına gelebilecek sıkıntılı bir durumda ne yapacaklarını, kimden yardım isteyeceklerini ve nereye başvuracaklarını bilmediklerini ifade etmektedirler. Öğrenciler interneti en fazla ödev yapmak, sosyal medya ve araştırma yapmak için kullanmaktadır. Öğrencilerin çoğunluğu web sitelerinin güvenlik, gizlilik veya yardım bölümleri olduğunu bilmediklerini veya kullanmadıklarını belirtmişlerdir. Bazı öğrenciler ise web sitelerinin güvenlik, gizlilik veya yardım bölümleri olduğunu bildiklerini ve zaman zaman kullandıklarını ifade etmişlerdir. Öğrencilerin bir kısmı hiç ilgisini çekmediğini ve hiç girip de bakmadıklarını dile getirmişlerdir. Araştırmanın bu sonuçlarıyla ilgili bir takım önerilerde bulunulmuştur.