Ortaokul öğrencilerinin "canlı" ve "cansız" kavramlarına ilişkin metaforik algılarının karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada ortaokul 6, 7 ve 8.sınıf öğrencilerinin Fen Bilimleri dersi kapsamında yer alan “canlı” ve “cansız” kavramlarına ilişkin algılarının metafor yöntemiyle incelenmesi amaçlanmıştır. Metafor yöntemi gerek yeni kavramların öğretiminde kullanılabilmektedir. Nitel araştırmada fenomenoloji yöntemi kullanılarak yürütülen bu araştırmada, öğrencilerin “canlı” ve “cansız” kavramlarına ilişkin metaforik algılarını öğrenmek için anket tekniğinden faydalanılmıştır. Veri toplama formu iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde öğrencilerin demografik bilgilerini talep eden sorular varken, ikinci bölümde “Canlı..…….…’ya benzer/gibidir. Çünkü……………” ve “Cansız………’ya benzer/gibidir. Çünkü…………” şeklinde canlı ve cansız kavramlarına ilişkin metaforları öğrenmek amacıyla boşluklu sorular yer almıştır. 210 öğrencinin katılım gösterdiği bu çalışmada eleme sonrasında “canlı” kavramı için 195, “cansız” kavramı için ise 197 cevap analize dâhil edilmiştir. Çalışmada toplanan verilerin analizi için içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre “Canlı” kavramına ilişkin 109, “Cansız” kavramına ilişkin ise 111 metafor üretilmiştir. “Canlı” kavramına ilişkin üretilen metaforlar ortak özellikleri dikkate alınarak 13, “Cansız” kavramına ilişkin üretilen metaforlar ise 5 kavramsal kategori altında birleştirilmiştir. Bunların yanı sıra öğrencilerin sundukları metaforlara ilişkin yapmış oldukları yorumlar da içerik analizi ile analiz edilmiş ve metaforu konuya bağlayan özellik bakımından kategorileştirme yapılmıştır. “Canlı” kavramına ilişkin metaforu konuya bağlayan özellik bakımından 17, “Cansız” kavramına ilişkin metaforu konuya bağlayan özellik bakımından ise 23 kategori elde edilmiştir. Ayrıca çalışmanın sonucunda “Canlı” ve “Cansız” kavramlarına ilişkin ortaya çıkan metaforu konuya bağlayan özelliklerin sınıf seviyesine göre farklılık gösterdiği anlaşılmıştır.