Sosyal bilgiler öğretmenlerinin politik okuryazarlık eğitimi öz yeterliklerinin incelenmesi

Abstract

Politik okuryazarlık, demokratik toplumların sürdürülebilirliği ve bireylerin etkin yurttaşlık rolleri üstlenebilmeleri açısından merkezi bir öneme sahiptir. Bireylerin politik okuryazarlık yeterliklerinin geliştirilmesi amacıyla eğitim ortamlarında sistematik ve yapılandırılmış uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda okullar, öğrencilerin politik okuryazarlık becerilerini kazanabilecekleri, eleştirel ve katılımcı bir öğrenme ortamı sunacak şekilde kurgulanmalı; öğretmenler ise pedagojik yeterlikleri doğrultusunda bu sürece yön vererek öğrencilerin teorik bilgilerini pratikle ilişkilendirmelerine katkı sağlamalıdır. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin politik okuryazarlık eğitimi özyeterlik düzeylerini belirlemek ve bu düzeylerin çeşitli demografik ve mesleki değişkenler bağlamında farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Çalışma, tarama modeli kapsamında desenlenmiş olup araştırmanın örneklemini 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde görev yapmakta olan 690 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Politik Okuryazarlık Eğitimi Özyeterlik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verileri bağımsız örneklem t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) teknikleriyle değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, öğretmenlerin genel olarak yüksek düzeyde politik okuryazarlık eğitimi özyeterliğine sahip olduklarını ve cinsiyet, siyaset bilimine ilişkin ders alma, Türkiye’yi ilgilendiren politik konuları konuşma sıklığı, uluslararası politik konuları konuşma sıklığı durumları gibi bazı değişkenler açısından anlamlı farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. Araştırma sonuçları, öğretmenlerin politik okuryazarlık eğitimi konusundaki özyeterlik algılarının öğrencilerin demokratik bilinç ve siyasal katılım becerilerinin gelişiminde belirleyici bir unsur olduğunu göstermektedir. Çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda, öğretmen yetiştirme programlarında politik okuryazarlık odaklı içeriklerin güçlendirilmesi ve öğretmenlerin mesleki gelişim süreçlerinde bu yeterliklerin desteklenmesine yönelik uygulamalara yer verilmesi önerilmektedir. Ayrıca, daha geniş örneklem gruplarında gerçekleştirilecek benzer araştırmalar, bulguların genellenebilirliğini artırma açısından önem arz etmektedir.