Zunun Kadiri’nin piyeslerinde toplumsal cinsiyet

Abstract

Zunun Kadiri’nin Piyeslerinde Toplumsal Cinsiyet adlı çalışmanın amacı, yazarın piyesleri içerisinde işlenen kadın ve erkek rollerini toplumsal cinsiyet kavramı bağlamında incelemektir. Bu inceleme, “Gunçem” [Goncam], “Gülnisa” [Gülnisa], “Toy” [Kutlama] ve “Uçraşkanda” [Karşılaşınca] adlı piyesler etrafında şekillenmiş olup yazarın diğer piyesleri, kaynak temininde yaşanan sıkıntılar sebebiyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. Tezin “Giriş” bölümünde toplumsal cinsiyet kavramı hakkında temel bilgiler verilmiş ve ana bölümlere yönelik kuramsal bir zemin oluşturulmuştur. İkinci bölümde tez içerisinde incelenen eserlerin sosyolojik ve edebî arka planını ortaya koymak amacıyla Uygur tarihi, çağdaş Uygur tiyatrosu ve Zunun Kadiri’nin hayatı hakkında bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümü takip eden “Toplumun Öteki Cinsiyeti: Kadınlar” ve “İdeal Cinsiyet: Erkekler” adlı ana bölümler içerisinde Uygur kadını ve erkeğinin geçmişten bugüne süregelen özellikleri ve toplum yapısı içesindeki rolleri değerlendirilerek adı geçen piyeslerdeki kadın ve erkek cinsiyetleri ve bu cinsiyetlere yüklenen toplumsal kalıp yargılar incelenmiştir. İki ana bölümden elde edilen verilerden yola çıkılarak “Zıt Kutupların Birlikteliği: Evlilik” başlıklı bir diğer bölüm oluşturulmuş ve piyeslerin içerisindeki evlilik ritüelleri cinsiyetler temelinde ele alınmıştır. İncelenen eserlerden hareketle erkek şiddetine kurban giden kadın karakterler, cinsiyetler arası eşitsizlikler, yalnızca erkeklere yüklenen ev geçindirme sorumluluğu gibi birçok konu saptanmış ve “Sonuç” bölümü içerisinde değerlendirilmiştir. Piyeslerin Türkçeye aktarılmış biçimleri, tez sonunda bulunan “Ekler” bölümünde verilmiş ve literatüre yeni eserler kazandırılmıştır. Bunun yanında çağdaş Türk edebiyatları alanında hem kadının hem de erkeğin toplumsal konumlarını piyesler temelinde inceleyen bir çalışmanın daha önce yapılmamış olmasının, içerisinde barındırdığı birçok veriden hareketle yeni çalışmalara kapı aralayacağı öngörülmektedir.