ÇALI FORMUNDAKİ BAZI PEYZAJ BİTKİLERİNDE AĞIR METAL BİRİKİMİNİN BELİRLENMESİ

Abstract

Hava kirliliği bileşenleri içerisinde ağır metaller, doğada kolay kolay bozulmamaları, biyobirikme eğiliminde olmaları, bir çoğunun kanserojen veya zehirli olmalarının yanı sıra düşük konsantrasyonlarda dahi toksik olabilmeleri nedeniyle ayrı bir öneme sahiptirler. Bundan dolayı ağır metal kirliliğinin izlenmesi büyük önem taşımaktadır. Ağır metal kirliliğinin izlenmesinde bitkiler biyomonitör olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak bitkilerin ağır metal biriktirme kapasiteleri bitki türüne bağlı olarak önemli ölçüde değişebildiği gibi ayrıca organel bazında ve ortamdaki partikül madde miktarına bağlı olarak da değişebilmektedir. Bitkilerde tespit edilen ağır metal konsantrasyonlarının ne kadarının bitki bünyesinden, ne kadarının ise organel üzerindeki partikül maddelerden kaynaklandığının belirlenmesi de son derece önemlidir.

Bu çalışmada, Kastamonu ilinde kent merkezinde yetiştirilen bazı peyzaj bitkilerinde ağır metal birikiminin bitki türü, bitki organeli, yıkanma durumu ve trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla peyzaj çalışmalarında sıklıkla kullanılan; Ligustrum vulgare, Eonymus japonica, Biota orientalis, Juniperus sabina, Berberis thunbergii, Mahonia aquifolium ve Buxus sempervirens bitki türlerinin, trafiğin yoğun olduğu, az yoğun olduğu ve trafiğin bulunmadığı alanlarda yetişen bireylerinden yaprak ve dal örnekleri toplanmıştır. Toplanan örneklerin bir kısmında yıkama işlemi gerçekleştirilmiş ve hazırlanan örneklerde ağır metal analizleri yapılarak Cr, Ni, Fe, Mg, Cu, Ca, Zn, Mn, Pb ve Cd konsantrasyonları belirlenmiştir. Çalışma sonucunda farklı türlerin ağır metalleri farklı düzeyde biriktirdiği, Duncan testi sonucunda Ligustrum vulgare’nin bütün elementlerde ilk homojen gruplarda, Buxus sempervirens’in ise Cr dışındaki bütün elementlerde son homojen gruplarda yer aldığı belirlenmiştir. Cu, Ni, Pb, Cd ve Ca konsantrasyonlarının dallarda yapraktakinden daha yüksek olması dikkat çekicidir. Trafik yoğunluğuna bağlı olarak meydana gelen değişimin ise çalışmaya konu faktörlere göre metal bazında farklı oranlarda olduğu belirlenmiştir.