Azerbaycan Cumhuriyeti Ordubad İpek Koza Fabrikası'nın tarihi ve ülke ekonomisine katkıları (1934-1996)

Abstract

KüreselleĢen dünyada ülkelerin milli sermayeyi artırma projelerinin ilk temel prensibi, aylık, yıllık gelirlerden ziyade sürdürülebilir, daimi bir politika izleyebilmesidir. Günümüzde ülkeler tarafından milli ekonomilerini ayakta tutacak yöntemler aranması hususunda dünya liderleri tarafından farklı metotlar denenmektedir. Bunun için devletler, tarihî geleneği sürdürme çabası içerisine girmiĢ, kendi gelirini sağlayamayan sektörlerin geliĢimi maksadıyla sosyo-ekonomik tarih incelemelerine baĢvurmuĢlardır. Azerbaycan Cumhuriyeti Ordubad Ģehrindeki ipekçilik sektörünün geliĢimi ile ilgili tez çalıĢmamızında bu bağlamdaki örneklerden birini teĢkil edeceği umudunu taĢımaktayız. Ordubad Ģehri uzun bir süre zarfında tarihî ipek yolunun önemli parçası rolünü üstlenmesine rağmen ipek üretimi bugün faaliyetini durdurmuĢtur. Azerbaycan Devlet Ġpekçilik Programı, ülkede ipekçilik sektörünün geliĢimini hedeflemektedir. Bu nedenle tez çalıĢmamızda 1934 ilâ 1996 yılları arasında faaliyetlerini sürdürmüĢ olan Azerbaycan Cumhuriyeti Ordubad Ġpek Koza Fabrikası‟nın yeniden kurulması tartıĢmalarına bilimsel dayanak halinde doküman incelemesi yapılmıĢtır. Dahası, tarihî kaynaklara binaen fabrikanın kuruluĢu, Ģehrin sosyoekonomik hayatında oynadığı rol, dünya ipekçiliği içindeki konumu hakkında bilgilerede yer verilmiĢtir. Bu çalıĢmada doküman incelemesi ile kronolojik olarak fabrikanın milli ekonomiye sağladığı katkılar da tartıĢılmıĢtır. Ordubad ġehri Devlet ArĢivi dokümanlarında fabrikanın kapanma sebepleri bulunmuĢ, yeniden açılması durumunda ortaya çıkacak engellerin neler olduğu ve nasıl çözülmesi gerektiğine dair önerilere yer verilmiĢtir. El yazması eserlere istinaden Ģehrin iĢ kaynağı ve ekonomik kalkınmasında öncülük göstermiĢ olan, fabrikanın sosyo-ekonomik tarihi üzerinde araĢtırmalar yapılmıĢtır. Dokümanlarda çürüme durumunun meydana gelmesi ve fabrika tarihiyle ilgili Ģimdiye kadar böyle bir çalıĢmanın olmaması, zaruri kılan hususlar arasında yer almıĢtır. Bir fabrika örnekleminin ekonomik kalkınmada pilot olabileceği noktasında da bu çalıĢmamızın yararlı bulunacağı kanaatindeyiz. Azerbaycan milli ekonomisi tarihine ipekçilik sektörü üzerine yapılan bir inceleme olarak da bu çalıĢmamız katkı sağlayalabilir. Devletleri birbirine bağlayan tarihî Ġpek Yolu Projesi‟nin bir devamı olan bu fabrika, ürettiği kozası, tohumu ve ham ipek teliyle tarih boyunca dünya piyasasını olumlu Ģekilde etkilemiĢtir. Bu nedenle çalıĢmamızda Türkiye ve Azerbaycan‟da yürütülmüĢ araĢtırmaların yanı sıra Rusça ve Ġngilizce kaynaklara da yer verilmiĢtir.