Okul dışı öğrenme ortamlarında yapılan uygulamaların etkililiğinin meta-analiz yöntemiyle incelenmesi

Abstract

Günümüz dünyasında teknolojik alanda yaşanan gelişmeler beraberinde eğitim alanında da pek çok değişikliği zorunlu kılmıştır. Öğretim programlarında yapılan değişiklikler ile bilgiye ulaşmada okul içi etkinliklerin yanı sıra okul dışı öğrenme ortamlarının da kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Öğrenciler, okul dışı öğrenme ortamlarında gerçek hayat problemleri ile karşı karşıya olduğundan gerçek hayatta karşılaştıklarını sorgularlar ve ürettikleri çözüm yolundan en uygun olanını seçerler. Bu ortamlarda edinilen bilgiler somut olduğundan öğrenme süreci kolaylaşmakta ve bilgiler daha kalıcı hale gelmektedir. Yapılan literatür taraması sonucu okul dışı öğrenme ortamlarının çeşitli değişkenler üzerine etkililiğini inceleyen pek çok çalışmanın olduğu görülmüştür. Ancak okul dışı öğrenme ortamlarının genel olarak etkililiğini inceleyen çalışmaların sınırlı olduğu görülmüştür. Bu sebeple, okul dışı öğrenme ortamlarının etkililiğinin incelenmesi amacı ile yapılan bu araştırmada, meta analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda 2010-2020 yılları arasında ülkemizde okul dışı öğrenme ortamlarının çeşitli değişkenler açısından etkililiğini araştıran çalışmalar YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanında taranarak incelenmiş, belirlenen kriterler çerçevesinde akademik başarı temasında 34, bilimsel süreç becerileri temasında dört, çevreye yönelik tutum temasında beş, fen öğrenmeye yönelik motivasyon temasında beş çalışma meta analize tabi tutularak genel bir etki büyüklüklerine ulaşılmıştır. CMA v3 (Comprehensive Meta Analysis v3) programı ile çalışma kapsamında incelenen tezlerin etki büyüklükleri hesaplanmıştır. Başarı/akademik başarı, bilimsel süreç becerileri, çevreye yönelik tutum ve fen öğrenmeye yönelik motivasyon değişkenleri açısından sınıf içinde uygulanan öğrenme süreçlerine göre okul dışı öğrenme ortamları lehine etki gösterdiği görülmüştür. Okul dışı öğrenme ortamlarının rastgele etkiler modeline göre başarı/akademik başarıya ilişkin genel etki büyüklüğü 1,072 ile güçlü düzeyde; sabit etki modeline göre öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine ait genel etki büyüklüğü 0,373 olarak küçük düzeyde; rastgele etkiler modeline göre öğrencilerin çevreye yönelik tutuma ilişkin genel etki büyüklüğünün 0,786 ile orta düzeyde; rastgele etkiler modeline göre öğrencilerin fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına ilişkin genel etki büyüklüğünün 0,322 ile küçük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında meta analize dâhil edilen-edilmeyen, toplam 155 çalışmanın betimsel analizi sonucunda, çalışmaların yıllarına, yapıldığı üniversitelere, çalışma alanlarına, örneklem seviyelerine, okul dışı öğrenme ortamlarına yöntemlerine, veri toplama araçları ve veri analiz yöntemlerine ve incelenen değişkenlere ait bulgular tablo ve grafiklerle gösterilmiştir. Tezlerin yıllara göre dağılımı incelendiğinde 2019 yılında yapılan çalışmaların; gerçekleştirildiği üniversitelere göre dağılımında Gazi Üniversitesi’nin; çalışma alanlarına göre sayısal (FenMatematik) alanın; örneklem seviyesine göre ortaokul 5-8.sınıfların en fazla olduğu görülmektedir. Tezlerde kullanılan yöntemlere bakıldığında en fazla deneysel desen ve nitel yöntemin; kullanılan veri toplama araçlarına göre ölçek aracının; verilerin analiz yöntemlerine göre betimsel istatistiğin ve incelenen değişkenlere göre bilişsel değişkenlerin en fazla olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmanın, okul dışı öğrenme ortamları ile ilgili yayımlanan tezlerin bulgularının sentezlenerek genel bir sonuç çıkarılarak yorumlanması ile araştırmacılara kaynak olabileceği düşünülmektedir. Araştırma sonucunda öğretmenlere okul dışı öğrenme ortamlarını öğrenme süreçlerinde kullanırken iyi bir planlama yapmaları gerektiği, bu ortamlara düzenledikleri gezilerde prosedürlere dikkat etmeleri gerektiği önerilerinde bulunulmuştur. Bunun yanında okul dışı öğrenme ortamlarını konu alarak çalışma yapacak olan araştırmacılara, az çalışma gerçekleştirilen okul öncesi ve ilkokul seviyesindeki öğrencilerle çalışmalar yapılması, yönünde önerilerde bulunulmuştur