Kastamonu şehir merkezinin hava kalitesinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Kastamonu şehir merkezine ait Temmuz 2018 – Haziran 2021 dönemine ait PM10, PM2,5, SO2, NO, NO2, NOx, O3 ve CO verileri yaz ve kış dönemindeki saatlik ile aylık değişimler analiz edilmiştir. Ayrıca şehir merkezindeki bağımsız bölüm, doğalgaz abone sayıları, doğalgaz tüketim miktarları, katı yakıt miktarları ve motorlu araç sayılarındaki değişim ile kirletici parametreler arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Meteorolojik parametreler olan sıcaklık ve yağış miktarları ile rüzgâr yönlerinin kirletici parametrelere etkilerine yansımalarına bağlı olarak hava kirliliğine olan etkileri incelenmiştir. Yapılan değerlendirmelerde 2018 yılında PM10 değerlerinin aylık sınır değer olan 60 μg/m³’ü Temmuz – Aralık döneminde 15, 2019 yılında 152, 2020 yılında 81 ve 2021 yılında ise 13 defa sınır değer olan 50 μg/m³’ü aştığı görülmüştür. Diğer parametreler olan kükürt dioksit, azot dioksit ve karbon monoksitin sınır değerleri aşmadığı görülmüştür. 2018 yılı PM10 yıllık ortalama değeri 57 μg/m³ gerçekleşmiş ve yönetmelik sınır değeri olan 44 μg/m³’ü yaklaşık olarak %30 oranında, 2019 yılı yıllık ortalama değeri 56 μg/m³ olup yönetmelik sınır değeri olan 40 μg/m³’ü yaklaşık olarak % 40 oranında, 2020 yılı yıllık ortalama değeri ise 41 μg/m³ olup yönetmelik sınır değeri olan 40 μg/m³’ü yaklaşık olarak %2,5 oranında aştığı ve 2021 yılında ise yıllık ortalama değeri ise 30 μg/m³ olup yönetmelik sınır değeri olan 40 μg/m³’ü aşmamıştır. Yıllık ortalama azot oksitler (NOx) 2018 yılında yıllık ortalaması 50 μg/m³, 2019 yılında yıllık ortalaması 56 μg/m³, 2020 yılında 50 μg/m³ ve 2021 yılında ise 39 μg/m³ olarak gerçekleşmiş ve Hava Kalitesinin Korunması ve Yönetmeliği gereği yıllık sınır değer 30 μg/m³ olması gerekmekte iken 2018 yılında %66, 2019 yılında ise %86 2020 yılında %66 ve 2021 yılında ise %30 oranında aştığı görülmüştür. Günlük en düşük karbon monoksit değeri 2018 yılı Ağustos ayında 181,89 μg/m³, 2019 yılı Haziran ayında 146,24 μg/m³, 2020 yılı Mayıs ayında 91,78 μg/m³ ve 2021 yılında ise Ocak ayında 23,53 μg/m³, en yüksek değer ise 2018 Kasım ayında 3015,74 μg/m³, 2019 yılı Kasım ayında 1910,32 μg/m³, 2020 yılı Aralık ayında 1688,13 μg/m³ ve 2021 yılı Mart ayında 2795,29 μg/m³ olarak gerçekleşmiş olup, yönetmelik sınır değerlerini aşmamıştır. Yaz ve kış verilerine göre yapılan değerlendirme sonucunda ısınmanın kirletici parametrelere olan etkisi değerlendirildiğinde 2018 yılında PM10 %14, SO2 % 0, NO %56, NO2 %32, NOx %46, CO %56, 2019 yılında PM10 %24, SO2 %33, NO %54, NO2 %31, NOx %42, CO %53, 2020 yılında PM10 % 3, SO2 %68, NO2 %36, NOx %50 ve CO %43 ve 2021 yılında ise PM10 %0, SO2 %26, NO2 %35, NOx %41 ve CO değerlerine %46 olduğu ortaya çıkmaktadır. Sıcaklık değerlerinin O3 hariç diğer kirletici parametrelerin konsantrasyonlarında azalma yönünde değişime katkısı olsa da, bazen tersi yönde yükselişlerinde görüldüğü, ancak O3 değerleri üzerinde daha çok etkisi görülmüştür. Yağışların ise tüm parametreler üzerinde azalması yönünde etkisi olsa da gün içerisindeki bazı saatlerde bu etkiler gözlenememiş veya farklı yönde etkilerin olduğu görülmüştür. v Genellikle rüzgârın N (Kuzey-Yıldız) ve NNE (Yıldız-Poyraz) yönünde, akşam saatlerine doğru NNW (Yıldız - Karayel) sonrasında yön değiştirerek S (Güney-Kıble) ve SSW (Kıble - Lodos) olarak gece boyunca aynı yönde estiği görülmektedir. Rüzgarın kuzey yönlerinden estiği sabah saatlerinde PM10, PM2,5, SO2 değerlerinin güney yönlerinden estiği zamanlardaki değerlerden daha yüksek olduğu, fakat NO, NO2, NOx ve CO değerlerinde ise tersi yönde olup güney rüzgarlarında daha yüksek değerlerde olduğu görülmüştür. Rüzgar hızının düşük olduğunda ise PM10 ve SO2 değerlerinin de bir miktar düşük olduğu, NO, NO2, NOx ve CO değerlerinin ise rüzgar hızının düşük havanın durgun olduğunda daha yüksek değerlerde olduğu görülmüştür.