2015 yılı Azerbaycan edebiyatı: Edebî süreç, kişiler, türler, konular (Azerbaycan Dergisi örneğinde)

Abstract

Bu çalışma, 2015 yılı Azerbaycan edebiyatının genel çerçevesini belirleyebilmek amacıyla, yıl boyunca yayımlanmış Azerbaycan dergisinin 12 sayısını esas alarak gerçekleştirilmiştir. Azerbaycan dergisi, çağdaş Azerbaycan edebî kamusunun en önemli süreli yayınlarından biri olup şairlerin, yazarların ve edebî eğilimlerin ortaya çıktığı bir mecra olması itibarıyla dönemin ruhunu yansıtma konusunda temel bir kaynak işlevi görmektedir. Dergiler, edebî eserlerin “sıcağı sıcağına” yayımlanmasına imkân tanıdığından dolayı hem dönemin toplumsal-siyasal atmosferini hem de estetik yönelimlerini belgeleyen birincil kaynaklardır. Bu yönüyle, açıklamalı bibliyografya niteliğindeki bu çalışma, yalnızca eserlerin listelenmesini değil, onların içeriksel ve bağlamsal değerlendirmesini de hedeflemiştir. Çalışmanın amacı, 2015 yılına ait edebî üretimi tür, kişi ve konu temelli olarak sınıflandırmak; bu üretimlerin doküman analizini ve edebî tenkit çerçevesinde yorumunu sunarak döneme ilişkin bütüncül bir değerlendirme ortaya koymaktır. Bu doğrultuda nitel (eleştirel analiz, içerik çözümlemesi ve doküman analizi) analiz yöntemlerinden yararlanılmıştır. Öncelikle Azerbaycan Millî Kütüphanesi’nin yayımladığı veriler aracılığıyla eser-yazar-tür haritası çıkarılmış; ardından Azerbaycan Millî Bilimler Akademisi’nin Edebî Proses (Edebî Süreç) – 2015 adlı yıllık yayını temel alınarak dönemin eleştirel bakış açıları değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, dergide en yoğun biçimde şiir türünün temsil edildiğini göstermektedir. 691 şiirin büyük bir kısmı lirik temalı ve serbest nazım biçimindedir. Bunun yanı sıra hikâye, deneme, tenkit ve tercüme eserlerin de anlamlı yoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. Kadın yazarların temsili oranı erkek yazarlara göre daha düşüktür. Eserlerde dinî içerikli temalara neredeyse hiç yer verilmemesi, edebiyatın devlet politikaları çerçevesinde biçimlendiğini düşündürmektedir. Tüm bu veriler ışığında, 2015 yılı Azerbaycan edebiyatının bir dönüşüm ve arayış dönemi olduğu, biçimsel ve tematik çeşitlenmenin yanında kurumsal yönlendirmelerin de etkili olduğu görülmüştür. Bu bağlamda hazırlanan açıklamalı bibliyografya, yalnızca 2015 yılının edebiyat panoramasını sunmakla kalmayıp aynı zamanda dönem edebiyatına yönelik yapılacak gelecekteki akademik çalışmalar için kaynak niteliği taşımaktadır.