Bâhiru’l-Burhân Fi Meânî Müşkilâti’l-Kur’an kitabında anlam değişmesi

Abstract

İhsanları karşısında Allah’a hamd, başarılı kılması karşısında da O’na şükürler olsun. Allah’tan başka ilâh olmadığna ve Hz. Muhammed’in (sallallahu aleyhi ve sellem) O’nun kulu ve elçisi olduğuna iman ederim. Nîsâbûrî, Arap dilinden kana kana ilim içen çok değerli müfessirlerden birisi olarak değerlendirilir. Kendisi sağlam bir müfessir, sanatkar bir dilci olmasının yanında, hiç şüphesiz tefsiri de çok kıymetli ve çok önemli tefsirler arasında yer almaktadır. Tefsiri, eski ve yeni dönemde âlimlerin ilgi gösterdiği bir konu olan Kur’an’ın manası ve ihtilafları (Meânî’l-Kur’an ve Müşkilâtihi) konusunu ele almıştır. Değişime maruz kalan her Arapça kelime bizleri, Arap tarihinin saklı kalan yönlerinden haberdar eder. Böylece Arapları ve Arap dilini daha iyi tanımamızı sağlar. Zira birçok Arapça kelime Kur’an-ı Kerim’in nâzil olması ve İslam dininin gelmesiyle beraber değişime uğramıştır. Elimizdeki bu araştırma genel anlamda bu olgunun izlerini sürebilmek, özelde de yazarın Bâhiru’l-Burhân kitabında yer alan anlam değişimi olgusunun; anlam daralması, anlam genişlemesi ve anlam kayması türlerini incelemek amacıyla çalışılmıştır. Bununla bereber bu kelimelerin anlamlarına ulaşabilme ve bunların bir çağdan diğerine gösterdiği değişikliği ortaya koyabilme adına özellikle ilmi yönden öne cıkan ve kabul gören kitaplar başta olmak üzere dil kitaplarına, Arap dili sözlüklerine ve tefsir kitaplarna müracaat edilmiştir. Burada Nîsâbûrî’nin, kelimelerin asıl anlamlarına işaret etme adına gösterdiği gayretler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bunda şaşılacak bir durum sözkonusu değildir, zira eski ilim insanları Kur’an-ı Kerim’e hizmet etme adına Kur’an’ın manalarını ortaya çıkarmak için çaba göstermişlerdir. İşte bu bahsi geçen konular, Bâhiru’l-Burhân kitabında yer alan bu olgunun gözlemlenmesi aracılığıyla bu çalışmada ortaya konulmaya çalışılan konulardır