Anadolu karaçamı (Pinus nigra) ve sarıçam (Pinus sylvestris) gençleştirme meşcerelerinde kontrollü yakma uygulamalarının toprak özellikleri ve mikroeklembacaklıları üzerine olan etkilerinin belirlenmesi

Abstract

Kontrollü yakma doğal yangın rejimlerini kontrol etmek, yanıcı madde miktarını yönetmek, şiddetli orman yangınları riskini azaltmak gibi farklı ormancılık faaliyetleri için yönetim aracı olarak kullanılmaktadır. Özellikle toprak üzerindeki yanıcı madde miktarının azaltılması ile mineral toprak açığa çıkmaktadır. Bu durum toprağı fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak etkilemektedir. Bu çalışmada Anadolu karaçamı ve sarıçam gençleştirme meşcerelerinde kontrolü yakmanın toprak özellikleri ve mikroeklembacaklılar üzerine etkileri araştırılmıştır. Kontrollü yakma sonrası örtü yangını geçirmiş alan, üzerindeki kül rengi ve miktarına göre az şiddetli, orta şiddetli ve şiddetli olmak üzere toplamda 9 deneme alanı oluşturulmuştur. Toprak işlemesi yapılan alanlar ile kontrol alanlarından da örnekler alınmıştır. Örneklerde saturasyon, pH, EC, organik madde, N, C/N, P, Ca, Mg, K, Na ve toplam kireç gibi bitki besin elementlerinin analizleri yapılmıştır. Toprak mikroeklembacaklıların belirlenmesinde ise örnekleme yanmış alanın içinden üç (kenar etkisi, orta, üst) ve bir kontrol alan dahil toplam dört deneme alanı koridorlar oluşturularak kurulmuştur. Canlılar modifiye berlesse hunisi ile ekstrakte edilmiştir. Ayrıca mikroeklembacaklı örneklemesi yapılan alandan alınan toprak örneklerinde sıcaklık, pH ve EC analizleri de yapılarak mikroeklembacaklıların yaşamsal faaliyetleri tespit edilmiştir. Kontrollü yakma uygulamasında ortalama yangın şiddeti değeri Anadolu karaçam meşceresinde 621 kW/m ve sarıçam meşceresinde 156 kW/m olarak gerçekleşmiştir. Her iki meşcerede yangın şiddetlerinin düşük olması toprak özelliklerini olumlu yönde etkilemiştir. Ayrıca toprak üzerindeki istiflenmiş ölü örtü tabakası kaldırılmış tohumun direk toprakla buluşması sağlanmıştır. Yakma uygulaması düşük şiddetli olsa bile toprak ölü örtüsünü uzaklaştırdığı için mikroeklembacaklıların beslenme kaynaklarının azaltmış, yaşamsal faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemiştir. Mikroeklembacaklılar çalışma süresince karaçam meşceresinde %36 kontrol, %16 kenar etkisi, %24 orta ve %24 üst, sarıçam meşceresinde ise %41 kontrol, %22 kenar etkisi, %20 orta ve %17 üst alanlara gelebilmişlerdir. Anadolu karaçamı ve sarıçam meşcerelerinin her birinde 10 taksona ait 10 familya tespit edilmiştir. Bu araştırma kapsamında, yangın ekolojisinde orman yangını sonrası biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilmesinde alanın rehabilitasyonu da yangın yöneticilerine katkı sağlayacaktır.