Kastamonu ‘Daki Binaların İnşasında Kullanılan Yerkabuğu Kökenli Yapı Malzemelerinin Radon Aktivite Derişimlerinin, Radon Emanasyon Katsayısı Ve Radon Salım Hızlarının Ölçülmesi

Abstract

Binalarda (konut, okul, işyeri vb.) kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen yer kabuğu kökenli bütün yapısal malzemeler (çimento, hazır beton, gaz beton, tuğla, briket, kum vb.), ve kaplama malzemeleri (mermer, granit, seramik, tüf, fayans, alçı, traverten, andezit vb.), uranyum-radyum (238U-226Ra), toryum (232Th), aktinyum (235U) doğal radyoaktif serilerdeki radyonüklitleri ve potasyum (40K) radyonüklitini içermektedir. Radyoaktiviteleri kayaç (volkanik, sedimanter ve başkalaşım) tipine bağlı olan bu radyonüklitlerden yayınlanan iyonlaştırıcı radyasyon (alfa, beta ve gama), bireylerin (yetişkin, çocuk ve bebek) iç ve dış ışınlamasına sebep olmaktadır. Bu tür malzemelerden serbest kalarak ortamlara sızabilen ve dolayısıyla solunum yoluyla vücuda girebilen radon (222Rn) ve yarılanma süreleri kısa olan bozunum ürünleri tarafından yayınlanan alfa ve beta ışınları iç ışınlamayı sebep olurken gama radyasyonu, doğrudan dış ışınlanmaya sebep olmaktadır.

Binaların zeminindeki kaya, toprak ve binaların inşaatında kullanılan yer kabuğu kökenli malzemelerin içerdiği radyumun bozunum ürünü olan radonun, konut, okul, işyeri vb. kapalı ortamlara yayılması (salımı), yaşamlarının büyük bir kısmını kapalı alanlarda geçiren bireylerin sağlığı için büyük bir risk oluşturabilmektedir. Epidemiyolojik çalışmalar, kapalı ortamda yüksek radon derişimine uzun süre maruz kalmanın akciğer kanser riskini artırdığını ortaya koymuştur.

Herhangi bir katı malzemeden radon izotop atomlarının ortama yayılması, malzemedeki radyum içeriği, malzemenin özelliği, malzemenin toplam yüzey alanı gibi faktörlere bağlıdır. Bu yayım olayı, radon salım süreci olarak açıklanabilir ve kapalı ve açık ortamlardaki radon derişiminde önemli rol oynar. Radon kütle salım hızı, katı malzemenin birim kütlesinden birim zamanda sızan radon izotop atomlarının sayısı olarak tanımlanabilirken radon yüzey salım hızı, katı malzemenin birim yüzey alanından birim zamanda sızan radon izotop atomlarının sayısı olarak tanımlanmaktadır. Yapı malzemelerindeki radyoaktivite seviyelerinin ve yapı malzemelerinin radon emanasyon katsayılarının ve radon salım hızlarının bilinmesi, yapı içi etkin dozun hesaplanması için çok önemli olmasının yanı sıra bu malzemelerin kullanılması ve ilgili standartların geliştirilmesine ilişkin yol gösterici bilgilerin oluşturulması açısından önem arz etmektedir.

Bu projenin amacı, ülkemizde inşaat sektöründe kullanılan yer kabuğu kökenli yapı malzemelerini üreten fabrikalardan veya satış yerlerinden veya ocaklardan temin edilecek,

· Her bir yapısal ve kaplama malzemesinin içerdiği radon gazı aktivite derişimini, AlphaGUARD PQ2000 PRO radon ölçme cihazı kullanılarak aktif yöntemle, · Her bir yapısal ve kaplama malzemelerin radon emanasyon faktörü, radon yüzey salım hızı ve radon kütle salım hızı, hem doğrudan aktif yöntemle (AlphaGUARD PQ2000 PRO radon ölçme cihazı ile) hem de dolaylı yöntemle (HPGe dedektörlü bir gama-ışını spektrometresiyle) ölçmek, · Her bir yapısal ve kaplama malzemesinin içerdiği 226Ra, 232Th ve 40K radyonüklitlerinin aktivite derişimlerini, HPGe dedektörlü bir gama-ışını spektrometresiyle ölçmek ve · Her bir yapısal ve kaplama malzemesinin inşaat sektöründe kullanılmasını radyolojik açıdan değerlendirmektir.