Kastamonu Bal Ormanlarında Ayının Sebep Olduğu Ekonomik Değer Kaybı ve Çözüm Modeli

Abstract

Odun dışı orman ürünleri, doğanın bizlere vermiş olduğu muhteşem bir kaynak olup insanlık için ekonomik, ekolojik ve sosyal açıdan önemli değerlere sahiptir. Odun dışı orman ürünleri olarak tıbbi aromatik bitkiler, bal gibi arı ürünleri, reçineler, mantarlar ve daha birçok ürün bulunmaktadır. Bu ürünlerin sağladığı ekosistem hizmetleri arasında tozlaşma, biyolojik çeşitliliğin korunması ve karbon depolama gibi önemli işlevler de yer almaktadır. Orman ekosistemlerinde odun dışı orman ürünleriyle iç içe olan bir etmen de yaban hayvanlarıdır. Yaban hayvanları orman ekosistemlerinin önemli bir parçasıdır ve bu ekosistemlerin dengesini korumak için kilit rol oynarlar. Yaban hayvanlarının davranışları ve etkileşimleri, orman ekolojisinin anlaşılmasında ve sürdürülebilir yönetiminde önemli ipuçları sunmaktadır. Kastamonu’da 12 adet bal ormanının bulunmasının yanında ayrıca coğrafi işarete sahip Kestane balının üretildiği bal ormanları da bulunmaktadır. Kastamonu ilinde bal ormanlarının verimini düşüren önemli faktörlerden biri de ayı – insan çatışmasıdır. Bu çatışmaların nedenleri arasında habitat kaybı, kaynak rekabeti ve insan etkisiyle artan stres faktörleri bulunmaktadır. Son 2 yılda özellikle iklim değişikliğine bağlı olarak boz ayıların fenolojik davranışlarında değişiklikler gözlemlenmiş ve basına da yansıyan çok sayıda ayı zararı kayda geçmiştir. Yapılacak olan bu çalışmada fotokapan yöntemini kullanarak Kastamonu’daki bal ormanlarında yayılış gösteren ayı popülasyonunu ve mekânsal yoğunluğunu tespit etmek, hangi dönemlerde daha çok zarar verdiğini anlamak ve ilgili paydaşlar ile işbirliği içerisinde olarak bal üreticilerinin sorunlarına çözümler ve öneriler sunmak amaçlanmıştır. Çalışma Kastamonu ilinde yer alan Araç, Tosya ve Daday ilçelerinde bulunan 4 adet bal ormanının pilot bölge seçilmek suretiyle, çalışma alanlarına fotokapanların asılmasıyla gerçekleştirilecektir. Pilot bölgede gerçekleştirilecek çalışmalar sonucunda elde edilen veriler ile Kastamonu ili ve Türkiye genelinde bulunan diğer bal ormanları için de yaban hayatı-insan çatışması temelinde model geliştirilmesine öncülük etmesi hedeflenmektedir. Çalışma bulgularının, Kastamonu’daki bal ormanlarında yaşayan ayıların davranışlarını ve insanlarla olan etkileşimlerini aydınlatması, ayıların hangi bölgelerde daha sık görüldüğünü, hangi zaman dilimlerinde daha aktif olduklarını ve hangi faktörlerin (Çit, bariyer, ses tuzakları vb.) onların davranışlarını etkilediğini belirlememize yardımcı olması beklenmektedir. Elde edilen bulgular, yerel yönetimler, koruma kuruluşları ve diğer ilgili paydaşlar için rehberlik sağlayarak ayı-insan çatışmalarını azaltma çabalarına katkıda bulunacaktır. Ayrıca bu çalışma, benzer ekosistemlerdeki benzer sorunların çözümüne yönelik stratejilerin geliştirilmesine de katkı sağlayabilecektir. Çalışma, bu çatışmaları anlamak ve yönetmek için bilimsel temel sağlayarak, insan-doğa ilişkisinin bölgede dengeli bir şekilde oluşturulmasına katkıda bulunacaktır.