Kestane Orijinli Propolis Ekstraktlarının Biyoaktif Niteliklerinin Belirlenmesi Ve Gıda Modellerinde Antifungal Olarak Kullanımı

Abstract

Arıcılık faaliyetlerinin birincil çıktısı baldır. Son yıllarda propolis, polen, arı ekmeği ve arı sütü gibi bal dışı arı ürün leri üretimi ve bu ürünlerin fonksiyonel ve besinsel nitelikleri üzerine yapılan çalışmalar sonucu elde edilen olumlu veriler ışığında, bu ürünlere olan tüketici talebi gittikçe artmaktadır. Bu ikincil arı ürünlerinden özellikle propolisin kullanımı Covid 19 pandemi süreci ile artmıştır. Propolis üzerine yapılan literatür çalışmaları pandemi süreci ile farklı bir boyut kazanarak propolisin fonksiyonel özelliklerinin tanımlanması ile farklı kullanım olanaklarının araştırılmasına yönelim başlamıştır. Ülkemizde bal çeşitleri, kalite nitelikleri ve limit değerlerine dair tanımlamaları içeren Bal tebliği yasal bir mevzuat olarak Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 2012 yılında çıkartılmış ve 2020 yılında revize ilavelerle yürürlüğe girmiştir. Ancak bal harici arı ürünleri konusunda yasal mevzuat olarak “Arı Ürünleri Taslak Tebliği” ise henüz Nisan 2021 tarihinde görüşe açılmıştır. Taslak tebliğ kapsamında protein, fenolik madde kompozisyonu gibi niteliklere dair limit değerler verilmiş olmasına rağmen, bu süreç içerisinde tüketicinin istifadesine sunulmuş onlarca firmaya ait yüzlerce arı ürünü bulunmaktadır. Ürünlerin tüketiciye arzında bugüne kadar kalite kriter ve limitlerine dair bir mevzuat söz konusu olmadığından, mevzuata katkı sağlayacak çalışmalar gereklidir. Propolisin antioksidatif ve antimikrobiyal özellik gibi onu fonksiyonel yapan nitelikler elde ediliş kaynağına ve işlenme metodlarına bağlı olarak farklılıklar yaratmaktadır. Buda propolisin standartlaşması önündeki en büyük engellerden biridir. Literatürde farklı kaynaklardan elde edilen propolisler ile ilgili sığ çalışmalar bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda genel olarak materyalin elde edildiği bölgede yoğun olarak bulunan bitki türüne göre sınıflandırma yapıldığı görülmüştür. Ancak bu yaklaşım tam olarak orijini ifade etmede yeterli olmamaktadır. Bu nedenle balda yapılan palinolojik testlerin propolislerde de yapılması gereklidir. Kastamonu İli Türkiye kestane ormanlarının yaklaşık %25’ine sahip olan bir ildir. Sahil kesimi orman popülasyonu içinde dağınık bir form halinde olan kestane ormanları kestane balı ve diğer ikincil arı ürünlerinin üretimine kaynak niteliğindedir. Kastamonu kestane balı coğrafi işaret tesciline sahip bir baldır. Her yıl 50.000 koloniye yakın bir üretim yapılmaktadır. Son yıllarda bölgede faaliyet gösteren üreticiler bal üretiminin yanında propolis üretimine de ağırlık vermeye başlamışlardır. Ancak propolis ile yapılan çalışmalarda kestane menşeli propolisler ile ilgili bilimsel çalışma yok denecek kadar azdır. Yüksek fenolik bileşik ve apiterapik özelliğe sahip olan kestane balının benzer özelliklerinin korelatif olarak kestane propolisinde de olabileceği tezi hakimdir. 2022 üretim sezonunda 5 ilçe, 25 farklı lokasyondan elde edilen kestane propolisleri proje sayesinde, Kastamonu Üniversitesi Merkezi Araştırma laboratuarı ile akreditasyon sürecindeki bal analizleri haricinde, “bal dışı diğer arı ürünleri konusundaki analizlerle” de çalışılmaya başlanacaktır. Aynı zamanda bu proje kapsamında yapılacak analizler Genetik ve Biyoteknoloji Anabilim dalında propolis ve gıda sektöründe kullanım olanakları üzerine doktora yapmakta olan öğrencimizin tezinde veri olarak değerlendirilecektir.