Kestane Propolisi Ekstraksiyon Parametrelerinin Optimizasyonu Ve Sıvı Propolis Ekstraktlarının Biyoaktif Ve Fonksiyonel Niteliklerinin Araştırılması

Abstract

Propolis, bal arıları tarafından bitkilerden özellikle de çiçek ve tomurcuklardan toplanan çeşitli miktarlarda balmumu ve reçine karışımı içeren ve kovan içerisinde birçok amaca uygun olarak kullanılan doğal bir arı ürünüdür. %50 reçineler, %30 mumlar, %10 esansiyel yağlar, %5 polen ve %5 diğer organik bileşiklerden oluşmaktadır. Önemli besinsel bileşen kaynağı olan propolis polifenoller; fenolik asit ve esterleri, fenolikaldehidler, ketonlar ile birlikte flavonoidlerin yanı sıra Mg, Ca, I, K, Na, Cu,Zn, Mn ve Fe gibi elementlerle B1, B2, B6, C ve E vitaminleri ile yağ asitleri içermektedir. Propolis gıda sanayinde (gıdada koruyucu vb.), hayvan beslemede, diş hekimliğinde, kozmetik sanayinde, ilaç sanayinde, sağlık sektöründe kullanılmaktadır. Ham propolis içeriği nedeniyle insan tüketimine uygun olmadığından, propolis ekstraktı arı sütü, bal veya polenle karıştırılarak ya da su, meyve suyu gibi sıvı gıdalara ya ekmeğe vb. damlatılarak kullanılabilmektedir. Günümüz tüketicisinin fonksiyonel ve doğal gıda tercihleri ile bağışıklığı destekleyici besin takviye beklentilerini karşılaması, özellikle de pandemi sürecinde bu tür doğal kaynaklara olan talebin artması başta bölgemiz kestane propolisi olmak üzere genel olarak propolis talep ve tüketimini artırmıştır. Yağ, alkol, glikol gibi çözgenler ile biyoaktif bileşikleri mumsu ve reçinemsi kısmından ekstrakte edilmesiyle elde edilen sıvı propolis yalnızca gıda takviyesi olarak kullanılmamakta son yıllarda artan bir trend ile gıdalarda da raf ömrünü uzatıcı önemli bir katkı maddesi haline de gelmeye başlamıştır. Kestane Propolisi özellikle kestane orman florasının lokalize edilen, gezici arıcılık yapılmayan yani yeri değiştirilmeyen kestane bal kovanlardan elde edilen, bu nedenle de monofloral niteliği yüksek ve orijini belli saf propolis çeşididir. Farklı floral kaynaklara ait propolisler üzerine yapılan çalışmalarda kestane propolisinin markır olarak alınabilecek nitelikleri "antioksidant aktivite ve fenolik asit içeriği"nin diğer bitkisel kaynaklara ait propolislerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Doğal ürünlerdeki antioksidan bileşiklerin, vücuttaki radikalleri ortadan kaldırarak veya temizleyerek kanser ve çeşitli hastalıkları önlediğine inanılmaktadır. Ayrıca kestane bal, polen ve propolisinin Parkinson, Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların temelindeki Monoamin Oksidaz enzimini inhibe etkisinin olduğu, özellikle bu konuda propolisin daha etkili olduğu belirlenmiştir. Bu açıdan bakıldığında farklı floral orjinlere sahip propolislerin etkinlikleri de birbirlerinden farklıdır. Özellikle Karadeniz bölgesi Kestane orman ekosistemi çok geniş bir alana yayılmıştır ki, bu durum bu ekosistemden elde edilecek kestane propolislerinin monofloral olmasını da doğal olarak sağlamaktadır. Propolisten fenolik asitler, flavanoidler başta olmak üzere biyoaktif mikronutrientlerin ekstraksiyonu konusunda yapılmış farklı çalışmalar olmasına rağmen Kestane propolisi ekstraksiyonu konusunda yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Kastamonu kestane propolisinin optimize ekstraksiyon yöntem ve parametrelerini tespit etmek, karakterizasyonunu belirlemektir. Bu amaçla planlanan proje çalışmasında, Kestane balı kovanlarından temin edilecek kestane propolislerinde Maserasyon, Refluks ve Ulrasound destekli ekstraksiyon yöntemi uygulanacaktır. Her üç yöntem için işlem parametreleri Yüzey Yanıt Metodu, Central Compozite Design deseni kullanılarak optimize edilecektir. Optimizasyonda yanıt olarak antioksidan aktivite ve toplam fenolik madde miktarı yanıt (response) olarak kullanılacaktır. Her üç yöntem için elde edilen sıvı kestane propolislerinin fenolik bileşenler, mineral madde ve uçucu bileşenler açısından karakterizasyonu yapılarak yapı aydınlatma çalışması gerçekleştirilecektir. Aynı zamanda soğuk işlenen (bal, yoğurt vb) ve ısıl işlem gören (kek, ekmek, şeker vb.) bazı gıdalarda farklı oranlarda kullanılarak gıdalardaki fonksiyonel nitelikleri de araştırılacaktır.