Covıd-19 Hastalarında Koku Ve Tat Yolakları İlgili Beyin Alanlarının Volümetrik Olarak İncelenmesi Ve Nöropeptitler İle İlgisinin Araştırılması

Abstract

Artan kanıtlar, koronavirüslerin her zaman solunum yollarıyla sınırlı olmadığını, ayrıca nörolojik hastalıklara neden olacak şekilde merkezi sinir sistemini istila edebileceklerini göstermektedir. COVID-19 hastalarının serebrospinal sıvılarında virüsün varlığı da gösterilmiştir. Kemirgenlerde yapılan çalışmalar virüsün beyine öncelikle nervus olfactorius yoluyla girdiğini göstermektedir. Üstelik COVID‐19 hastalarında en sık görülen nörolojik semptomların koku ve tat kaybı olduğu bildirilmiştir. Koku moleküllerinin silyumdaki reseptörlere bağlanmasının ardından sinyaller nervus olfactorius yoluyla bulbus olfactorius’a (BO) taşınır. BO doğrudan entorhinal kortekse projekte olur. Çalışmalar, BO hacimleri ile koku alma fonksiyonu arasında önemli korelasyon olduğunu göstermiştir. Beyinde enfekte bölgeler arasında Nucleus tractus solitarius ve Nucleus ambiguus da bulunmaktadır. Bu durum, enfekte hastaların ölümünün, beyin sapındaki kardiyovasküler merkezin işlev bozukluğundan kaynaklanabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle koku ve tat ile ilişkili beyin alanlarının COVID-19 hastalarındaki olası hacimsel değişimlerini değerlendirmek kritiktir. Motor, bilişsel, davranışsal ve endokrin fonksiyonların kontrolünde rol oynayan dopamin (DA), kannabinoidler ve asetilkolin (ACh) beyinde yaygın olarak görev yapmaktadır. DA’nın memelilerde koku ayrımına ve koku işlemenin modülasyonununa BO’da yer alan D1 ve D2 reseptörleri aracılığıyla katıldığı bildirilmiştir. Bazal ön beyinden BO’ya gelen kolinerjik lifler ise koku alma sinyalleri ve plastisite için güçlü düzenleyicilerdir. Kannabinoidler ise nörotransmiter salınımının düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Sonuç olarak bu 3 kimyasal haberleşme sistemindeki değişimlerin COVID-19 hastalarındaki koku ve tat bozuklukları ile ilişkisi olması muhtemeldir. Çalışmamızda 10 COVID-19 hastası ve 10 sağlıklı gönüllünün ilgili beyin yapılarının hacimleri MRICloud ve IBASPM gibi objektif hesaplama yöntemleri ile otomatik olarak, beyin sapı çekirdekleri ise stereolojik olarak araştırılacaktır. Ayrıca plazma DA, ACh ve kannabinoid düzeyleri ELISA yöntemi ile belirlenecektir. Çalışmamızın COVID-19 ile ilişkili kemosensitif bozuklukların nöroanatomik ve nörobiyokimyasal mekanizmasıyla ilgili önemli bilgiler açığa çıkarmasını amaçlamaktayız.