Kastamonu’da Yaşayan Geleneksel Kutlamalar

Abstract

Bu projenin konusu; Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) içinde değerlendirilen “toplumsal uygulamalar” başlığı altına dâhil edebileceğimiz geleneksel kutlamalardır. UNESCO’nun 17 Ekim 2003’teki 32. Genel Konferansı’nda imzalan Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi’ne göre, “somut olmayan kültürel miras” toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar anlamına gelmektedir. Somut Olmayan Kültürel Miras’ın alanları içinde “Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler” bir başlık olarak yer almaktadır. Çalışmada, temelinde ritüel bir uygulamanın yer aldığı kutlamalar ele alınacaktır. Dolayısıyla kutlamaya sebep olan inançlar; efsane, mit, menkıbe gibi anlatılar ve geleneksel oyun ve uygulamalar da tespit edilecektir. Geleneksel kutlamalar halk takvimi dikkate alınarak belirlenecektir. Bu kutlamaların bir kısmı mevsim değişiklikleriyle ilgiliyken, bir kısmı ay takvimine bağlı olarak şekillenen kutlamalardır.

Kastamonu, geleneğin canlı olarak yaşadığı yerlerden biridir. Geleneksel kutlamalar da Kastamonu il genelinde kutlanmaya devam etmektedir. Geleneksel kutlamalarda yaşlılar ve gençler bir araya gelmekte, böylece topluluk bir eğlencenin etrafında birleşerek kimlik ve aidiyet duyguları pekişmektedir. Ancak işsizlik ve eğitim gibi sebeplerle yaşanan göçlerin yol açtığı nüfus azalması, geleneğin kuşaktan kuşağa aktarılmasını kesintiye uğratmaktadır. Bazı geleneksel kutlamaların son bir iki yıldır yapılmamakta olduğu, bazılarının ise eski canlılığını yitirmeye başladığı gözlemlenmektedir. Geleneksel kutlamaların sürekliliğini yitirmesinde teknolojideki gelişmelerin de etkisinin olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Dolayısıyla bu kutlamaların bir taraftan derlenerek kayda geçirilip arşivlenmesi, diğer taraftan da sürdürülebilirliğinin araştırılması ve sağlanması gerekmektedir.

SOKÜM Sözleşmesi’ne göre “koruma” terimi somut olmayan kültürel mirasın yaşamasını güvence altına alma anlamına gelir. Korumaya kimlik saptaması, belgeleme, araştırma, muhafaza, koruma, geliştirme, güçlendirme ve özellikle okul içi ya da okul dışı eğitim aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarma olduğu kadar, bu kültürel mirasın farklı yanlarının canlandırılması da dâhildir. Projenin uygulamaya konulması Sözleşmenin koruma amacına hizmet edecektir. Proje; şehirleşme, göç, modernleşme gibi nedenlerle eski yaşam alanlarından yeni yaşam alanlarına taşınamayan ve sadece yaşlıların hafızalarında yaşayan kültürel mirasın kuşaktan kuşağa aktarılamamasının sebep olduğu kültür kaybının telafisinde de küçük de olsa bir adım olacaktır. Ayrıca proje, SOKÜM’ün “toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler” konusunun korunmasını sağlamak amacıyla oluşturulmakta olan envantere bir katkı olacaktır.

Proje, Kastamonu ile sınırlandırılmıştır. Kastamonu’da yaşamakta olan geleneksel kutlamalar derleme yöntem ve tekniklerinden gözlem ve mülakat (görüşme) yöntemleriyle ve mümkün olduğunca bağlamlarıyla birlikte derlenecektir. Derlemelerde ses-görüntü cihazlarıyla ve not tutularak kayıt yapılacaktır. Bu derlemeler deşifre edilerek, derlenen malzeme sınıflandırılacaktır. Diğer bir aşama sınıflandırılan malzemenin arşivlenmesidir. Deşifre edilen ve sınıflandırılan derlemeler CD-DVD ortamlarına kaydedilerek arşivlenecektir.