SICAKLIK ŞOKLARININ DOĞAL ÇAM TÜRLERİ TOHUMLARININ CANLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ

Abstract

Bu çalışmada; Türkiye’de geniş yayılış yapan P. brutia Ten., P. sylvestris L. var. hamata ve P. nigra subsp. caramanica tohumları üzerine yüksek sıcaklık şoklarının etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Deneme kapsamında, 5 farklı sıcaklık şoku (kontrol, 80, 100, 120 ve 140 oC) ve 5 değişik maruz kalma süresi (1, 3, 5, 7 ve 9 dk) tatbik edilmiştir. Çalışmada kullanılan üç türün çimlenme yüzdeleri üzerine sıcaklık şoku, sıcaklık uygulama süresi ve her iki faktörün birlikte etkisi istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Ayrıca, çimlendirme dolabında sarıçam ve karaçam tohumlarına uygulanan tüm sıcaklık şoklarında, kontrole göre diğer işlemlerde çimlenme yüzdesi düşerken, kızılçam tohumlarında 80 oC’lik sıcaklık şoku uygulaması tohumun çimlenmesi üzerinde teşvik edici rol oynamıştır. Üç çam türünde yapılan denemelerde 120 oC’nin üzeri ve 5 dk’dan daha uzun süreli sıcaklık uygulamalarının çimlenmeyi düşürdüğü ve tohum canlılığını öldürücü etki yaptığı belirlenmiştir. Deneme kapsamında kullanılan aynı türün farklı orijinlerinden ve aynı orijinli tohumlara uygulanan farklı işlemlerin önemli çimlenme varyasyonu göstermesi, yüksek sıcaklık şoku ve süresi ile ilgili çalışmaların populasyon ve genotip bazında daha ileri çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, farklı yangın şiddetlerinin çimlenmeyi nasıl etkileyeceği ile dayanıklılık gösteren populasyon ve genotiplerin belirlenmesi gerektiğini sonucuna varılmıştır.

In this study, the effects of high heat stress after forest fires on seed and regeneration of Turkish red pine, Scots pine and Anatolian black pine, which are all wide spread species in Turkey, were investigated. Five different heat shocks (control, 80, 100, 120 and 140˚C) and 5 different heat exposure times (1, 3, 5, 7 and 9 minute) were applied on the seeds of the three species. The results showed for all tree species that percent of seed germination was statistically affected by the heat shock and heat exposure time. The interaction effect of both factors on the percent of seed germination was also significant. Compared to the control seed germination, under all heat shocks the percent of seed germination for Scots pine and Anatolian black pine decreased. As for Turkish red pine, the percent seed germination increased only with 80˚C heat shock treatment, but decreased the other heat shock treatments. It has been found for all three species that the percent of seed germination and seed liveliness significantly decrease when the seeds are exposed to heat over 5 minutes under the heat higher than 120˚C. Under the two different treatments (heat shock and heat time), the intra-species variation in the percent of seed germination between the different origins and the same origins indicate that more detailed studies are in need to understand the effects of different heat shocks and heat time in relation to origins and genotypes. In another words, it is concluded that it is important to study the effects of the different heat shock stress on the percent of seed germination, and also to identify the populations and genotypes which last longer against high heat stress.