Hadrianopolis Antik Kenti Kuzeybatı Nekropol Kilisesinde Ele Geçen Gri Seramikler

Abstract

Karabük ili, Eskipazar ilçesi sınırları içinde yer alan “Paphlagonia Hadrianopolis’i” derin bir vadi içinde konumlanmıştır. Hadrianopolis Antik Kenti’nin, Paphlagonia, Bithynia ve Galatia bölgeleri sınırında yer alan bir Güney Paphlagonia kenti olduğu söylenebilir. Karabük ili ve çevresi erken dönemlerden beri iskân görmüş olup; Roma’nın bölgede kurduğu en önemli yerleşimlerden birinin Hadrianopolis olduğu görülmektedir. Kent özellikle Roma İmparatorluk (MÖ 1. – MS 4. yüzyıl) ve Geç Roma-Erken Bizans Dönemi’nde (MS 330-565) hem idari hem de dini açıdan en parlak dönemini yaşamıştır. Hadrianopolis Antik Kenti’nde 2003 yılından günümüze kadar yapılan yüzey araştırmaları ve kazı çalışmaları, Hadrianopolis’in diğer Paphlagonia yerleşimlerinde olduğu gibi bir merkez bölgeye ve bu bölge çevresinde genişleyen bir yayılım alanına sahip olduğunu göstermiştir. Hadrianopolis Antik Kenti’nde kazısına 2017 yılında başlanan Kuzeybatı Nekropol Kilisesi 2021 yılı kazı sezonu itibariyle tamamlanmıştır. Hadrianopolis’in güneybatısında kalan kilisenin özgün adı, inşa tarihi veya kime ithaf edildiğine dair net veriler bulunmamaktadır. İnşa edildikten yaklaşık 100 yıl sonra çok büyük bir değişikliğe uğrayarak işlevine devam eden kilisede yapılan kazı çalışmaları sonucunda kilisenin dört tabakadan oluşan bir stratigrafiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Sikke, seramik, madeni eserlerin yanı sıra mimari özellikleri ışığında I. tabaka MS 8. yüzyıla, II. tabaka MS 7. yüzyılın sonu - 8. yüzyıl arasına, III. Tabaka MS 5. - 6. yüzyıl arasına, IV. Tabaka ise MS 4. - 6. yüzyıl arasına tarihlendirilmektedir. I. Tabaka, kilisenin yıkılmasından sonraki yüzyıldan günümüze kadar devam eden süreci kapsamaktadır. II. Tabaka kilisenin fonksiyonunu yitirip yıkıldığı döneme ve bu dönemden sonraki yüzyıla dair buluntuların görüldüğü, içeriğinde kiremit, tuğla, ahşap parçalarının yoğun olarak görüldüğü katmandır. III. Tabaka, kilisenin ikinci inşa evresi ile yıkım süreci arasındaki buluntulara rastlanılan tabakadır. Bu tabakada MS 6. - 7. yüzyıl arasına tarihlenen sikke, seramik, cam ve madeni eser parçalarına sıklıkla rastlanılmıştır. IV. Tabaka, ilk inşa evresi zemini ile ikinci inşa evresi zemini arasındaki tabakadır. İki zemin arasındaki tabakada, MS 4. - 6. yüzyıl arasında tarihlenen sikke, seramik, tuğla ve cam buluntulara rastlanılmıştır. Stratigrafi ve mimari detaylar, kilisenin ilk inşa evresinin MS 4. - 5. yüzyıl arasında olduğunu, kilisenin bir deprem ya da yangın sonucunda yıkıldığına işaret etmektedir. Projenin konusunu oluşturan gri seramikler MÖ 2. binden başlayıp Roma Dönemi içlerine kadar görülen bir seramik türüdür. Gösterişsiz ve tek düze bir görünüme sahip olan gri seramik, özellikle Kuzeybatı Anadolu’daki merkezlerde yoğun olarak gözlemlense de malzemenin niteliğinin önemsenmemesine bağlı olarak fazlaca dikkate alınmayıp, yayınlarda gerektiği kadar yer bulamamıştır. Gri seramik malzemenin yeterince dikkate alınmamasına bağlı olarak karşılaşılan literatür zorluğunun yanı sıra, tipolojik gelişimin de net olarak saptanamaması malzeme grubunun anlaşılmasında önemli engeller arasında yer almaktadır. Buna ek olarak bu tip malzeme grubunun MÖ 2. Bin yıl ve 1. Bin yılın ilk yarısında, özellikle MÖ 8. - 6. yüzyılda, yoğun iken Hellenistik ve Roma Döneminde bu yoğunluğun azaldığı görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak Hellenistik ve Roma Dönemi gri seramikleri ilgili veriler oldukça sınırlı kalmaktadır. Ayrıca daha çok Kuzeybatı Anadolu kentlerinde karşımıza çıkan bu seramik grubunun bir tipolojik sınıflandırması olmaması ve literatür azlığına bağlı olarak yayılım alanı da tam olarak tespit edilmemektedir. Proje kapsamında, 2017-2021 yılları arasında çalışma yürütülmüş olan Hadrianopolis Antik Kenti Kuzeybatı Nekropol Kilisesi’nde ele geçen gri seramiklerin tipolojik açıdan incelemesinin yapılması planlanmaktadır. Kentte oldukça yoğun olarak tespit edilen malzeme grubu üzerine yapılacak olan inceleme ile gri seramikler için bir form kataloğu oluşturulacak, yapılacak tarihleme sonrasında ise malzeme için bir tipolojik gelişim tablosu ortaya çıkacaktır. Söz konusu malzemenin çalışılması Kuzeybatı Nekropol Kilisesi’nde daha önce mimari yapılara göre oluşturulmuş olan yapının kuruluş ve kullanım evrelerinin, seramik verileri tarafından desteklenip desteklenmediğini anlamak amaçlanmaktadır. Buna ek olarak, Roma Döneminde oldukça az karşılaşılan gri seramik örneklerinin Hadrianopolis Antik Kenti’ndeki yoğunluğunun tespit edilmesi, gri seramik malzemenin evrelerin ve kullanım amacını belirlenmesi ve malzemenin üretim merkezlerini saptayarak Hadrianopolis Antik Kenti’nin ticari ilişkilerini anlayabilmek amaçlanmaktadır.