Boyabat (Sinop) ve Tosya ilçelerindeki (Kastamonu) Tuğla Fabrikalarında Üretilen Tuğlalara Ait Element Dağılımlarının Belirlenmesi

Abstract

Tuğla, kil bünyeli kayaçların harcından pişmiş veya kurutulmuş olarak elde edilen bir yapı malzemesidir. Ağır metallerin ve diğer partikül formlu kirleticiler, yapı elemanı olarak kullanılan ürünlerde de bulunmaktadır. Bunların etkilerini ve muhtemel risklerin öngörüldüğü araştırmalar, yapı elemanı kalite sınıflamasında önem taşımaktadır. Boyabat-Tosya ilçelerinde bulunan tuğla fabrikaları, üretim hammaddelerinin kolay temin edildiği Gökırmak Nehri ve Devrez Çayının oluşturduğu marn anakayaların bulunduğu yörelerde bulunur. Boyabat ilçesinde 24 adet tuğla fabrikası faaliyetini sürdürmektedir. Yine Tosya ilçesinde 7 adet tuğla fabrikası üretim yapmaktadır. Yörede üretilen tuğlalar, Batı Karadeniz ve Kuzey Marmara bölgesinde kullanılmaktadır. Gökırmak ve Devrez çayının açtığı vadi tabanları ve yakın çevresi, yoğun tarımsal faaliyet alanıdır. Bu alanlardaki çevresel etkilerin belirlenmesi ve yöredeki tarımsal ekonominin ve faaliyetlerin devamlılığın sağlanabilmesi için çevresel araştırmalara gereksinim vardır. Tuğla fabrikaları, Boyabat ilçe merkezi girişi ile çıkışı arasında, Gökrmak nehri boyunca sıralanır (Şekil 1). Tosya ilçesinde ise, Samsun-İstanbul karayolunun şehir merkezine yakın bölümünde ve devrez çayı hattında yerleşmişlerdir. Bu alanlar ve çevresindeki su kaynaklarının içme-kullanma, tarımsal sulama gibi amaçlarla kullanımı söz konusudur. Ağır elementlerden, Arsenik (As) gibi bazı metallerin toksik etkileri görülebilmektedir. Ayrıca Hanönü ilçesi sınırlarında Gökırmak Bakır Maden İşletmeleri bulunmaktadır. Çevresel risklerin belirlenmesinde, öncelikli olarak su kaynakları ve tarım topraklarının ağır metal içeriklerinin bilinmesi önemlidir. Bu proje önerisinin amacı, hem Boyabat ilçesi hemde Tosya ilçesinde bulunan tuğla fabrikalarından temin edilecek tuğla örneklerinin element dağılımlarını belirlemek ve bu tür alanları çevresel etki açısından değerlendirmektir. Proje kapsamında yürütülecek arazi çalışmaları ile elde edilecek tuğla örneklerindeki Ni, Cr, Co, As vd. elementler ve derişimleri, X-ışını floresans (XRF) spektrometresi ölçme cihazı ile tayini yapılacaktır. Elde edilen veriler, ulusal ve uluslararası ölçüt değerler veya tavsiye edilen üst sınır değerleri ile karşılaştırılacaktır. Çalışanlar ve tarımsal ürünler için tehdit/tehlike durumu ortaya konmaya çalışılacaktır. Tarımsal bitki örtüsü, toprağın içeriğindeki zararlı elementlerin (Mg, Ni, Cr vb.) neden olduğu strese maruz kalır. Bu tür alanların yakın çevrelerindeki topraklara ait araştırmalar yetersizdir. Tuğla fabrikalarındaki yapı elemanı olarak üretilen ürünlerin elementer özellikleri bilinmemektedir. Her iki yöredeki tuğla fabrikalarının üretimi olan tuğlalara ilişkin kapsamlı çalışmalar bulunmamaktadır. Proje sonucunda elde edilen verileri içeren bilgi notu veya teknik rapor ve makaleler, çevresel risk düzeyleri, planlama ve politikalarda kullanılabilecektir. Proje ayrıca, yöredeki toplum bireylerinde farkındalık oluşturacaktır.