Elaiussa Sebaste’den Bir Grup Yerel Üretim, Günlük Kullanım Kabı Üzerine Değerlendirme Çalışmaları

Abstract

1995 yılında kazısına başlanan Elaiussa Sebaste Antik kenti (Mersin), Anadolu’yu Suriye’ye bağlayan önemli sahil yolu üzerindeki konumu ve zengin doğal, tarımsal kaynakları ile MÖ 2. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadar Doğu Akdeniz’deki yoğun ticaretin aktif bir parçası olmuştur. MS 2. yüzyıldan başlayarak bir dizi ticaret yolu önem kazanarak gelişmiş, Elaiussa da bu ekonomik süreçte aydınlanma dönemi yaşamıştır. Roma İmparatorluğu’nun Doğu Akdeniz'i bağ bölgesi olarak düzenlemeye karar vermesinden sonra, Akdeniz’de ticaret hayatı genişlemiş, Kilikia dolayısıyla Sebaste ile İtalya, İspanya, Afrika, Kıbrıs ve Ege Bölgesi arasındaki bağlantılar artmıştır. MS 4. yüzyılda kent merkezi ve çevresinde amphora üretimi yapan fırınlar inşa edilmiş, Geç Roma 1 olarak bilinen, Geç Antik Dönem’den başlayarak kentin çöküşüne dek Elaiussa endüstrisinin tipik ürünü haline gelen amphoralar üretilmiştir. MS 5. yüzyıl başlarında standart hale getirilip üretilerek ihraç edilen bu amphoralar, Erken Bizans Dönemi’nde neredeyse Akdeniz kıyısındaki tüm pazarlara, hatta Britanya Adaları gibi çok daha uzak pazarlara ulaşmıştır. MS 5. ve 7. yüzyıllar arasında, yerli ürünlerin yanında Suriye - Filistin, Afrika, Kıbrıs, Ege ve Karadeniz Bölgelerinden gelen ithal seramikler Elaiussa’da sürekli dolaşıma girmiştir. Kentte kazı çalışması yapılan alanlarda, antik dönemde üretim yapan altı fırın ve bol miktarda amphora, çanak-çömlek tespit edilmiştir. Bunun yanında bulunan işlikler ve limanda yer alan imalathane olduğu düşünülen mekanlar ise Sebaste’nin antik dönem ticareti içinde ki önemini belgelemektedir. Dağlık Kilikia Bölgesi’nde bulunan Elaiussa Sebaste Antik Kent’inde 1995’den beri yapılan kazı çalışmalarında ele geçen seramik buluntuların ön değerlendirmesi sonucunda Hellenistik Dönem’den (MÖ 2. yüzyılın başı), Geç Roma – Erken Bizans Dönemine (MS 7. yüzyılın başı) kadar neredeyse kesintisiz bir tipolojik ve kronolojik dizin ile karşılaşılmıştır. Günümüze kadar bölgede yapılan araştırmalarda çok fazla ayrıntılı bir tipolojik çalışma yapılamamıştır. Bu proje aracılığıyla antik yapıların birbiri ile olan ilişkileri, kentin üretim kapasitesi, üretilen özgün formlar, ithal ve ihraç edilen seramiklerin tipolojik açıdan değerlendirilmeleri yapılacaktır. Proje sonucunda, Sebaste antik kentinin ve Kilikia bölgesinin antik çağdaki ticari ilişkileri ortaya konularak karşılaştırmalı veri bankası oluşturmak için daha verimli değerlendirmeler yapılabilecektir. Elaiussa Sebaste kentinin üretim ve ticari ilişkileri hakkında genel bir bilgi vermek amacıyla hazırlanacak olan bu proje kapsamında farklı formlarda seramik malzemeler değerlendirmeye alınacak, üretim ve ticari ilişkiler bu malzemeler ile sunulacaktır. Seramik verileri, MÖ 2. yüzyıldan başlayarak MS 7. yüzyılın ilk yarısına kadar ki geçen süreçte kentin ekonomik yapısındaki gelişim, değişimlerin ve kentleşme sürecinin de en önemli delilleridir. Hazırlanan proje sayesinde değerlendirilen günlük kullanım - mutfak kaplarından, ticari amphoralara; kandillerden sigillata ve kırmızı astarlı kaliteli servis kaplarına kadar çok farklı bir tipolojik çeşitlilik gösteren Elaiussa Sebaste seramik buluntularının verileri, bölge arkeolojisi için de kullanılabilir bir kaynak olması açısından önem az etmektedir.