Kastamonu Bölgesi Kestane Ormanlarında Kestane Dal Kanserinin Ortaya Çıkmasında Ve Yayılmasında Yetişme Ortamı Faktörlerinin Etkisinin Ve Kestane Meyve Üretimindeki Verim Kaybının Ekonomisinin Araştırılması

Abstract

Kestane ağaçları çoğunlukla meyvesi ve odunu için yetiştirilmektedir. Kestane meyvelerinin ekonomik ve besinsel değeri nedeniyle, Dünyanın birçok bölgesinde yeni meşcereler oluşturulmakta ve buda Dünya kestane üretimini arttırmaktadır. Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) 2012 yılında yayınladığı istatistiklere göre, Türkiye 59.789 ton üretim ile (bu rakam 1960’larda 40.000 ton civarındaydı) 2011 yılında Dünyanın üçüncü en fazla kestane meyvesi üreten ülkesi durumundadır. Son yıllarda kestane üretimi istikrarsız bir seyir izlemekte, ağaç başına düşen verimde azalmalar söz konusu olmaktadır. Nitekim 1992’de ağaç başına düşen verim 44 kg iken, 2003 yılında bu rakam 26 kg’a kadar düşüş göstermiştir. Bu azalmada en önemli etkenlerden biri tanesi hiç kuşkusuz Dünyanın ve Türkiye’nin kestane alanlarında yaygın ve çoğu kez ağaçların tamamen kurumasına neden olan Kestane kanseri (Cryphonectria parasitica Murr. Bar.) hastalığıdır. Bu nedenle, kestane dal kanseri üzerine çoğunluğu yurt dışı kaynaklı birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda genellikle, kestane dal kanseri üzerine uygulanan değişik mücadele yöntemlerinin (kültürel, kimyasal, biyolojik ve dayanıklı çeşitlerin kullanılması) etkileri ortaya konulmaya çalışılmış isede, kestane ağaçlarının yetişme ortamı özelliklerinin (bakı, yükselti, toprak, eğim) veya bu özelliklerde zaman içinde meydana gelen değişikliklerin (küresel iklim değişikliğine bağlı sıcaklık ve yağış, erozyona bağlı toprak özelliklerindeki değişiklikler) kestane dal kanserinin ortaya çıkmasına ve yayılmasına olan etkileri konusu detaylı olarak çalışılmamıştır. Özellikle, bu konuda Ülkemizde ve özellikle Karadeniz Bölgesi’nde en büyük kestane meyvesi üreticisi olan Kastamonu il sınırlarında yayılış gösteren kestane ormanları için yapılmış herhangi bir detaylı çalışma bulunmamaktadır. Sayıları az olmakla beraber, kestane dal kanseri üzerine yapılan yurtdışı bazı bilimsel çalışmalar biyotik ve abiyotik faktörler, insan kökenli etkiler ile bitki patojenleri arasında dinamik bir ilişkinin var olduğunu göstermiştir. Bazı araştırmacılar (örneğin, Bragança ve Ard. 2009) bu konuda yaptıkları çalışmada yüksek ağaç kanserinin göğüs yüksekliğindeki yarıçapı 30 cm’nin üstündeki ağaçlarda olduğunu ve ağaç kanser yüzdesinin güneye bakan gövde ve dallarda meydana geldiğini birdirmişlerdir. Güneye bakan yamaçlarda daha fazla dal kanserinin meydana gelmesini, bu bakılardaki ağaçların daha fazla strese maruz kalmasından kaynaklanan zayıflığın ağacı enfeksiyona daha açık hale getirmesine bağlamaktadırlar.

Burada sunulan proje önerisinde, Kastamonu il sınırları içinde yayılış gösteren kestane dal kanserinin ortaya çıkmasında ve yayılmasında etkili olabilecek yetişem ortamı faktör veya faktörlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla alınacak deneme alanlarında kestane ağaçların yetişme ortamı özellikleri (bakı, yükselti, toprak fiziksel ve kimyasal özellikleri, organik horizonlar, eğim vb), meşcere özellikleri (yaş, boy, sıklık, çap, kapalılık vb) ve kestane dal kanseri taşıyan bireyler tespit edilecektir. Arazi ve laboratuarda yapılacak çalışmaların sonucunda elde edilen veriler bilgisayarda istatistik yöntemlerle değerlendirilecektir. Kastane dal kanserinin ortaya çıkmasında ve yayılmasında yetişme ortamı faktörlerinin etkisi olup olmadığı varyans analizi yöntemi ile aralarındaki ilişkiler ise korelasyon analizi yöntemi ile, ortalamaların karşılaştırılması ise Duncan testi ile yapılacaktır. İstatistik işlemler en güncel SPSS programı kullanılarak bilgisayar ortamında yapılacaktır.