İbreli Meşcerelerdeki Bölmeden Çıkarma Faaliyetlerinin Orman Toprağı Üzerine Olumsuz Etkilerinin Azaltılabilmesi İçin El Vinci Kullanım Olanaklarının Araştırılması

Abstract

Ormancılıkta odun hammaddesi üretimi; piyasadaki odun hammaddesi talebinin karşılanması ve orman işletmelerince gelir elde edilmesi amacıyla kesim çağına ulaşan dikili ağaçların kesilerek depolara kadar taşınması sürecinde uygulanan faaliyetlerin bütününü kapsamaktadır. Odun hammaddesi üretiminde genellikle iki ayrı safhaya ayrılan taşıma söz konusudur. Bunlardan ilki ağacın kesildiği dip kütüğü yanından en yakın orman yoluna kadar ulaştırılmasını kapsayan bölmeden çıkarma süreci (primer transport), ikincisi ise orman yoluna kadar getirilmiş ve geçici olarak istiflenmiş ürünlerin kamyon ve benzer araçlarla orman satış depolarına kadar taşınması olan uzak nakliyat (sekonder transport) sürecidir. Odun hammaddesi üretiminin ilk ve en zor aşaması olan bölmeden çıkarma çalışmaları ülkemizde genellikle insan ve hayvan gücü ile yapılmakta olup kısmen de mekanizasyonlu olarak gerçekleştirilmektedir. Mekanizasyon ile bölmeden çıkarma yöntemlerinin yeterli düzeyde ve optimal kullanılmaması bölmeden çıkarma çalışmalarında maliyeti artırmakta, ayrıca orman ekosistemi üzerinde (meşcerede kalan ağaçlar, gençlikte, orman toprağı üzerinde vb.) zararlara neden olabilmektedir. Bu nedenle, bölmeden çıkarmada yalnızca maliyeti en aza indiren değil aynı zamanda bölmeden çıkarma faaliyetleri sırasında ve sonrasında ekosistemdeki zararları minimize eden modern yöntemlerin kullanılması gerekmektedir. Bölmeden çıkarma faaliyetlerinin toprak üzerine olumsuz etkileri genellikle toprağın zeminin yüzey sıkışıklığı ve infiltrasyon (geçirimlilik) özelliklerini değiştirmektedir. Ayrıca bu faaliyetler toprağın humus tabakasını bozmakta ve toprak üst yüzeyinin yırtılması ile erozyona eğilim değerlerini değiştirmektedir. Önerilen bu çalışmada tomrukların bölmeden çıkarılmasında el vinci yöntemi kullanılması durumunda topraktaki sıkışma ve topraktaki TOC (Toplam organik karbon-toplam azot) miktarının değişimi ile meydana gelen deformasyonun diğer bölmeden çıkarma yöntemlerine göre (kablo ile çekim ve traktörle bölmeden çıkarma) durumu ortaya konacaktır. Çalışma meşcere çağ sınıfı (b-bc, c-cd), arazi eğim grubu (%0-20, %20-33, >%33 (IUFRO eğim sınıflarına göre)) ve sürütme yapılacak tomruk miktarına (5’den az, 5’dan fazla) bağlı olarak gerçekleştirilecektir. Böylelikle belirtilen faktörlere bağlı olarak el vinci ile bölmeden çıkarma yönteminin topraktaki sıkışma ve topraktaki TOC (toplam organik karbon ve toplam azot) üzerindeki deformasyonu göz önüne alınarak kullanılmasının uygun olduğu durumlar belirlenmiş olacaktır. Çalışmanın projenin kabul edilmesi durumunda 24 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Proje ekibinde Orman İnşaatı Geodezi ve Fotogrametri ABD’da bu konuda Doktora çalışması yapan 1 Araştırma Görevlisi ile 3 Öğretim üyesi; Toprak İlmi ve Ekoloji AnabilimDalın’ndan 1 Öğretim üyesi, Silvikültür Anabilim Dalı’ndan 1 Öğretim üyesi olmak üzere 6 kişi bulunmaktadır.