Türkiye'de ticari olarak satılan enerji içeceklerindeki radyoaktif ve potansiyel toksik element derişimlerinin belirlenmesi ve sağlık risklerinin değerlendirilmesi

Abstract

nsan yaşamının dengeli ve sağlıklı sürdürülebilmesi için vücut metabolizmasının en az 1,5 litre sıvıya ihtiyaç duyduğu öngörülmektedir. Bu sıvı, doğrudan suyla karşılanabileceği gibi farklı gıda maddelerinden ve içeceklerden de alınabilmektedir. Son onlu yıllardaki gıda teknolojisindeki hızlı gelişme, yoğun iş temposu ve değişen beslenme alışkanlıkları sonucunda, yüksek protein ve vitamin içerikli gıda ve içecek ürünleri yerine genellikle fonksiyonel ek gıda ve içecekler tercih edilmektedir. İçecek sektörü, teknolojinin ve pazarlama tekniklerinin gelişmesiyle beraber, üretim ve kalite değerlendirmeleri için farklı karmaşıklık seviyelerine sahip çok çeşitli alt kategorilerden ve içecek türlerinden oluşan önemli bir sektör hâline gelmiştir. Özellikle alkolsüz içecek sektörü, içerdiği karbondioksit sayesinde sindirimin düzenlenmesine yardımcı ve rahatlatıcı etkiye sahip olması sebebiyle önemli ölçüde tercih edilmektedirler. Enerji içeceklerinin yapımında kullanılan sulardaki radyoaktivite, doğal ve yapay radyonüklitlerden ileri gelmektedir. İnsanlar, bu içeceklerin sindirilmesi ile vücuda alınan radyum (226Ra), toryum (232Th), radon (222Rn), potasyum (40K) ve sezyum (137Cs) gibi radyonüklitlerden yayınlanan iyonlaştırıcı radyasyona (alfa-, beta- ve gama-ışınları) iç ışınlama yolu ile maruz kalırlar. Enerji içecekleri, iç organ kanserleri, damar hastalıkları, cilt belirtileri, böbrek ve karaciğer hasarı, böbrek bozukluğu, uykusuzluk gibi insan sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturabilen arsenik (As), kadmiyum (Cd), cıva (Hg), kurşun (Pb), nikel (Ni) çinko (Zn), zirkonyum (Zr), kobalt (Co) vb. potansiyel olarak toksik elementleri de içerebilir. Bu nedenle, bu içeceklerdeki radyonüklitlerin ve potansiyel olarak toksik elementlerin seviyelerinin belirlenmesi ve izlenmesi, bunların insan sağlığına olası radyolojik ve toksikolojik risklerin tahmin edilmesi açısından son derece önemlidir. Bu proje, Türkiye’de ticari olarak satılan ve tüketilen enerji içeceklerindeki radyoaktif ve toksik elementlerden kaynaklanabilecek sağlık risklerinin değerlendirilmesine yönelik olarak yapılan ilk ayrıntılı çalışama niteliğindedir.