Kentsel Sit Alanlarında Kokusal Peyzajın Değerlendirilmesi: Kastamonu Örneği

Abstract

En basit tanımıyla havadaki molekülleri oluşturulan kokular, günde yaklaşık 86.400 kere nefes alıp verilen süre içerisinde beynimize ulaşan sinyallerle insanlar tarafından algılanmaktadır. Bilinçaltı ile ilişkili olan koku duyusu hatıraların canlandırılmasında önemli bir rol üstlenmektedir. Koku duyusunun kültürel, cinsiyet, yaş gibi özelliklere göre değişkenlik içermesi çevrenin algılanmasında farklılık gösterebilmektedir. Mekân tercihlerinde algıya dayalı yaklaşımlar önemli bir rol üstlenmekte bu duyular içerisinde geçmişten bu yana en baskın olarak görülen görme artık kullanıcılar için yeterli doyumu sağlamamakta bunun yanı sıra diğer duyulara hitap eden yaklaşımlara da giderek yer verildiği görülmektedir. Giderek monotonlaşan dış mekân deneyimlerinde insanlara daha farklı hazlar sunacak mekân çözümlemeleri tasarlanmaktadır. Bu amaçla bakıldığında görmenin hakim olduğu dünyamızda diğer duyularında önemi gün geçtikçe artmakta ve bu kapsamda koku mekan tercihinde araştırılması gereken bir konu haline gelmektedir. Bu araştırmanın amacı mekân tercihinde kokunun etkin rolünün olup olmadığını tespit edip, kentin kimliğindeki yeri incelenecektir. Tarihi çevrelerin gelecek nesillere aktarılması UNESCO nun önderliğinde ciddi bir şekilde değerlendirilmektedir. Soyut ve somut mirasların bir arada görüldüğü tarihi çevrelerde bugünkü çalışmalara bakıldığında somut miras olarak değerlendirilen değerlerin ön planda tutulduğu görülmektedir. Oysaki geçmişin tüm özellikleriyle gelecek nesillere aktarılması ve döneminden bugüne yaşamını sürdüren insanlar için geçmişe ait hatıraların akılda kalıcılığı için kokunun da korunması gereken bir unsur olduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışma çeşitli medeniyetlere ev sahipli yapmış Kastamonu kenti kentsel sit alanı içerisinde gerçekleştirilecektir. Çalışma 2 aşamalı gerçekleştirilecek olup ilk aşamada alana ait geçmiş yazılı, sözlü kaynaklar elde edilecek, ikinci aşamada ise alan çalışması gerçekleştirilecektir. Alan çalışmasında (i) anket çalışması, (ii) koku ölçümleri ve (iii) koku yürüyüşleri yöntemleri kullanılarak alanın koku ile ilgili bilgileri tespit edilecektir. Çalışmada elde edilen veriler SPSS ortamında istatiksel analizler ile değerlendirilerek bu yöntemlerin karşılaştırılması yapılacaktır. Çalışmanın sonucunda tarihi çevrelerde koruma kavramı çerçevesinde somut mirasların yanı sıra soyut bir miras ögesi olarak geçmişi deneyimlemede koku unsurunun da önemli bir yere sahip olduğu ve koruma kanunları içerisinde dikkate alınması gerektiği savunulmaktadır.