Karaçam Ormanlarında Karaçam Gençliği İle Bodur Ardıç Bireyleri Arasındaki Karşılıklı İlişkiler

Abstract

Silvikültürel müdahaleler sonucunda meşcere kapalılığında oluşan değişim, farklı ekolojik koşulların meydana gelmesine imkan sağlamaktadır. Nitekim meşcere siperi altında yetişen fidanların büyümesine etki eden çevresel faktörler (ışık, nem vs.) ile meşcere tepe-çatısı yapısı arasındaki kuvvetli ilişki, ormanların gelişiminin yanında, türlerin karşılıklı rekabetini de etkilemektedir. Meşcere kapalılığını şekillendiren meşcere tepe-çatısının yatay ve düşey yapısı, ara ve alt tabakada bulunan fidanların yaşama oranı ile büyüme ve gelişmesi üzerinde etkilidir. Gerek doğal gençleştirme çalışmalarında, gerekse de siperaltı dikimler sonucunda elde edilen gençliklerde bu ilişkilerin tespiti özellikle sürekli-stabil ormanların kurulması ve geliştirilmesi için hayati önem taşır. Meşcere yapısı sebebiyle oluşan mikro-klimatik durumlar sadece ana tür gençliklerini değil, meşcere içerisindeki istenmeyen türlerin bireylerini ve diğer diri örtü elamanlarının varlığını da etkilemektedir. Karaçam (Pinus nigra Arnold) Türkiye ormancılığının ekonomik açıdan en değerli ağaç türlerinden birsidir. Ekonomik ve ekolojik değeri yüksek olan doğal ağaç türlerimizin başarılı bir şekilde gençleştirilmesi ülkemiz ormanlarının geleceği için önemlidir. Işık ihtiyacı fazla olan bu tür genellikle traşlama ve siperaltı gibi düşük sıklık dereceleri içeren gençleştirme metotları kullanılarak gençleştirilir ve yetiştirilir. Fakat meşcerede sıklığın azaltılması ve kapalılığın kırılması ile birlikte meşcere içerisine daha fazla ışık gireceğinden, meşcere içindeki mikro-klimatik durumlar diğer istenmeyen türler içinde uygun hale gelir. Ülkemiz Ardıç (Juniperus L.) taksonları bakımından da zengindir. Ardıç türleri karasal iklimin bir ağacı olarak kabul edilir ve ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yayılış göstermektedir. Ülkemizde ardıç türleri genellikle çalı ya da küçük ağaç halindedir ve meşceri siperi altında diri örtü elemanı olarak da yayılış gösterir. Bu özellikleri sayesinde ardıçlar karaçam ormanlarında da meşcere alt tabakasında yer alabilmekte ve ana türlerin gençlikleri ile rekabet ederek onların büyüme ve hayatta kalma oranları üzerinde olumsuz etkiler oluşturabilmektedir. Meşcere kuruluş özelliklerinden meşcere kapalılığı (%) ve göğüs yüzeyi alanı (m2 ha-1) gibi faktörlerin ana tür fidanlarının büyüme ve ölüm oranlarına etkileri üzerine yeterli çalışma mevcuttur, fakat meşcere yapısı ve özellikleri ile istenmeyen türlerin meşcere içerisindeki varlıkları arasındaki ilişkiler üzerine çalışmalar yeterli değildir. Bildiğimiz kadarıyla, ardıç türünün karaçam meşcrelerinde bulunmasına etki edenler faktörler bilimsel olarak belirlenmemiştir. Ayrıca, ardıç türünün karaçam gençlikleriyle rekabeti konusunda da bilimsel çalışmalar yeterli değildir. Meşcere içerinde yayılış gösteren bazı diri örtü elamanları, negatif etkileri yanında pozitif katkılarda sağlayabilir. Örneğin bazı diri örtü elemanları yaprak ayrışmasına katkı sağlayarak meşcere için olumlu bir etkide bulunabilir. Karaçam ormanlarındaki ardıç bireylerinin karaçam ibre ayrışmasına etki edip etmediği konusunda da herhangi bir çalışma mevcut değildir. Sonuç olarak bu çalışmanın başlıca amaçları 1) karaçam ormanlarında ardıçların yayılışına etki eden meşcere yapısının belirlenmesi, 2) karaçam gençliği ile ardıç bireyleri arasındaki rekabete bağlı olarak ardıç bireylerinin karaçam gençliğinin büyümesine olan etkisinin belirlenmesi, 3) Ardıç bireylerinin karaçam ibre ayrışması üzerine etkilerinin belirlenmesidir.