Ortaokul 8. Sınıf Öğrencilerinin “Canlı”ve”Cansız” Kavramlarını Algılamasında Sahip Oldukları Metaforlar

Abstract

Çalışma ortaokul 8.sınıf öğrencilerinin “canlı” ve “cansız” kavramlarına ilişkin zihinsel yansımaları metaforik bilgi olarakbelirleyebilmektir. Kavramlara ait bilginin Fen Bilgisi dersinin yeniden yapılandırılmasında, eğitim-öğretim sürecinindeğerlendirilmesi ve öğrencinin bilgi durumun belirlenmesi açısından önemlidir. Çalışma nitel çalışma olup, öğrenciler edilenveriler ışığında içerik analizi yapılarak bulgular oluşturulmuştur. Canlı ve cansız kavramlarına ait şablonlar kullanılarak metaforve metaforu konuya bağlayan özellikler elde edilmiştir. Canlı kavramına yönelik 77 ve cansız kavramları yönelik 76 geçerlimetafor elde edilmiştir. Canlı kavramına ilişkin oluşturulan metaforların büyük bir kısmı 28’i insan ve insana ait özellikler, 19’uhayvan ve 13’ü bitkilerde oluşmaktadır. Cansız kavramına ait metaforları büyük bir kısmı 33’ü günlük kullanılan araç, 21’ cisim,14’i doğal maddelerden oluşmaktadır. Canlı kavramına ilişkin metaforu canlılığa bağlayan özelliklerin başında; % 29 “büyümeve gelişme”, % 17 “hareket etmek”, % 8 “düşünebilmek, % 8 “içerisinde canlıların olduğu topluluk , % 8 “duygu ve dostluk ve %7” özgürce uçmak” gelmektedir. Cansız kavramına ilişki ilişkin metaforu cansızlığa bağlayan özelliklerin başında; % 30 “hareketetmemek”, % 16 “büyümemek ve gelişememek”, % 14 “ nefes almamak” ve % 13 “konuşamamak” gelmektedir. Oluşturulanmetaforlar ve metaforu konuya bağlayan özellikler 2013 ve 2018 Fen Bilgisi Dersi Programının 3. sınıf canlı cansızlarısınıflandırma, 5.sınıf mikroskobik canlılar tanıma kazanımları destek iken, 4. 6. 7 ve 8. Sınıflarına yer alan beslenme, boşaltım,sindirim sistemi, çoğalma, iskelet sistemi gibi konularla sınırlı sayıda üretilmiştir. Genel cansız kavramına ilişkin metaforlar, canlıkavramının özellikleri referans alınarak, olumsuzlukları kullanılarak oluşturulmuştur.